Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

„Napis” XXIII (2017)

LIST JAKO SZCZEGÓLNY GATUNEK LITERACKI

List to szczególny gatunek literatury okolicznościowej i użytkowej, cechujący się ogromną różnorodnością (listy fikcyjne, paraliterackie i literackie). Cenimy go jako dokument biograficzny i historyczny zarazem, ze świadomością, że może, choć nie musi, posiadać znaczne walory literackie. Wartość artystyczna listu zależała od nadawcy, w mniejszym nawet stopniu od jego stanowiska w hierarchii społecznej i od treści przekazywanych przez niego wybranym osobom, w tym informacji niekiedy tajemnych, nieznanych ogółowi, w większym stopniu zaś – od jego inwencji i sprawności pióra.

Monograficzny numer XXIII rocznika „Napis”, poświęcony listowi, ukazuje wagę granic poszanowania intymności, kwestię prawa do wydawania (a zatem upublicznienia) listów mniej lub bardziej znanych nadawców, które zawierają treści intymne i ujawniają niepochlebne rysy ich psychiki i drastyczne zdarzenia z życia. Decyzja o edycji korespondencji, odsłaniającej nie tylko relacje osobiste między nadawcą a adresatem, lecz nieznane, niekiedy nawet szokujące kulisy interesujących zdarzeń, może być tyleż ważna, co kontrowersyjna.

W najnowszej serii czasopisma „Napis” poruszane są następujące zagadnienia:

• list jako dokument biograficzny i historyczny, źródło informacji o nadawcy i adresacie, a także określonym środowisku: literackim, społeczno-politycznym i kulturowym danego okresu;
• list jako gatunek piśmiennictwa publicystycznego (Henryk Sienkiewicz);
• list prozatorski a list wierszowany;
• wydania krytyczne niepublikowanych dotąd listów (Aleksander Linowski, Maria Konopnicka, Jan Lemański, Eliza Orzeszkowa);
• analizy i interpretacje bloków korespondencji (familia Radziwiłłów, Henryk Sienkiewicz, Stanisław i Aleksander Leszek Dunin Borkowscy, Anna Kowalska i Maria Dąbrowska, Jerzy Giedroyc i Jan Lechoń);
• zagadnienia techniczne edycji listów (odczytywanie, emendacje, objaśnienia);
• wyzwania i możliwości cyfrowej edycji korespondencji (nowe perspektywy układu  – tematycznego, chronologicznego, personalnego; dialogiczność).