Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Solska jako przedmiot erotyczny i podmiot erotyczny, Solska i mężczyźni, Solska jako egeria Młodej Polski, fascynująca aktorka i demoniczna bohaterka kilku skandali obyczajowych – wszystko to, co buduje dziś rozpowszechnione wyobrażenie o Irenie Solskiej, zawiera się w obrębie tematu jej kobiecości, specyficznej, przesyconej erotyzmem, skomplikowanej – zgodnie z manierą epoki, w której było o niej najgłośniej. Natalija Jakubova zaczyna więc przekornie: od przypomnienia spektaklu zrealizowanego przez Pawła Passiniego na podstawie scenariusza Patrycji Dołowy w 2014 roku, od Kryjówki: wizerunek starzejącej się, schorowanej Karoliny (takie było metrykalne imię Solskiej, o czym nie zawsze się pamięta), utrzymującej się podczas wojny z nielegalnego przędzenia wełny; kobiety, która z heroicznym samozaparciem przechowuje kilka żydowskich dziewcząt w swoim warszawskim mieszkaniu. Autorka monografii wczytuje się we wszystko – listy, recenzje, wspomnienia, dramaty, materiały ikonograficzne, powieści powstałe pod wrażeniem obcowania z Solską, naukowe opracowania – na nowo, uważnie, wprowadzając znamienne przeakcentowania i pogłębienia interpretacyjne, stawiając hipotezy, zawsze jednak przekonująco uzasadnione. Zmierza ku temu, by jak najlepiej zrozumieć tę szczególną kobietę i oddać jej sprawiedliwość, rozprawiając się z jej uschematyzowanym wizerunkiem kobiety demonicznej i aktorki, którą wiąże się niemal wyłącznie z teatrem początków XX wieku.

Ze Wstępu Agnieszki Marszałek

Natalija Jakubova – PhD, jest historyczką teatru i literatury. Przez wiele lat zajmowała się S.I. Witkiewiczem (w serii „Badania Polonistyczne za Granicą” Wydawnictwa IBL ukazała się jej książka O Witkacym, 2010). Od 1995 r. współpracuje z czasopismem „Didaskalia. Gazeta Teatralna”; publikowała też w czasopismach „Teatr”, „Dialog”, „Pamiętnik Literacki”. W latach 2013–2015 jako Marie Curie Fellow realizowała poświęcony Irenie Solskiej projekt badawczy w Archiwum Kobiet Instytutu Badań Literackich PAN. Od 2016 r. mieszka w Austrii, gdzie dzięki Lise Meitner Fellowship Austriackiego Funduszu Nauki przeprowadziła badanie „Female Performers of the Work of Hugo von Hofmannsthal” (2018–2020). Obecnie związana jest z Instytutem Teatru i Filmu Słowackiej Akademii Nauk, w którym prowadzi badania nad historią słowackiego teatru po 1989 roku.