Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Niniejsza edycja zawiera dwadzieścia trzy listy pisane przez Marię Konopnicką do Nikodema Erazma Iwanowskiego. Znajdują się one w Litewskim Archiwum Literatury i Sztuki, zaś ich kopie przechowywane są w Bibliotece Litewskiej Akademii Nauk im. Wróblewskich w Wilnie. Listy obejmują trzy lata, pierwszy z nich jest datowany na 28 kwietnia 1887 roku, a ostatni na 16 marca 1889 roku. Niestety, nie zachowały się listy Iwanowskiego do poetki. Ten brak narzucił całą koncepcję książki. Koniecznością było dołączenie uzupełnień pozwalających zrozumieć związek poetki z jej przyjacielem ze Żmudzi, dlatego w drugiej części publikacji zamieszczone są dwa aneksy dotyczące Iwanowskiego. Pierwszy zawiera listy Iwanowskiego do Elizy Orzeszkowej z okresu 1887–1890, które przechowywane są w Archiwum Elizy Orzeszkowej IBL PAN w Warszawie. Są one ważnym dokumentem osobistym, nie tylko dlatego, że prezentują historię jego znajomości z Konopnicką, ale – co wydaje się sprawą zasadniczą – rzucają światło na samego adresata; trzeba przyznać, że są bez wątpienia niezwykle cennym źródłem biograficznym. Iwanowski jest niemal nieznany w kulturze polskiej, a zasługuje nie tylko na krótkie notki biograficzne, ale na osobną monografię. Życie tego malarza, rzeźbiarza, pisarza i jego rodziny jest świadectwem przemian, jakie miały miejsce w tym czasie na Litwie. Drugi aneks zawiera poemat Parya opublikowany w warszawskim „Życiu” w roku 1887. Ten utwór pozwala nie tylko zaznajomić się z jego twórczością, ale także uchwycić skomplikowany moment narodzin nowoczesnej tożsamości litewskiej. Ze Wstępu