Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Polska myśl polityczna XVIII wieku to zjawisko bogate, ciekawe, stanowiące ważny i interesujący, a wciąż nie dość rozpoznany, obszar badawczy. Tworzyli ją słynni autorzy obszernych rozpraw, których nazwiska na stałe weszły do historii, ale także dziś już zapomniani lub zgoła anonimowi uczestnicy dyskusji i życia politycznego tamtej epoki.

Zmiany, które dokonały się wówczas w obrazie społe­czeństwa i w sposobach mówienia o sprawach ustrojowych, są porównywalne z tym, co działo się w Rzeczypospolitej na przełomie XVI i XVII wieku. Jednak uczestnicy batalii politycznych wieku XVIII w przeciwieństwie do swoich przodków musieli zmierzyć się z kryzysem państwa, znaleźć słowa, by go opisać, i idee, które pomogłyby im zaproponować program jego naprawy. Żeby w pełni owe przemiany dostrzec i docenić, a z drugiej strony móc obser­wować ciągłość pewnych koncepcji i przekonań, trzeba przyjrzeć się ich funkcjonowaniu w dłuższych okresach.

Taką próbę podjęto w studiach zebranych w tej książce. Większość z nich przedstawia różne aspekty polskiej myśli politycznej XVIII wieku obserwowane w ich długim, a przynajmniej dość długim trwaniu – przez cały wiek lub znaczną jego część. Przedmiotem dociekań jest tu pewien zbiór idei i poglądów politycznych, wizja państwa i stosunek do niego, które wyłaniają się z tekstów źródło­wych. Obok tego wiele uwagi poświęcono językowi poli­tycznemu, słowom, którymi nazywano ideały polityczne i opisywano świat polityczny.

Powstał w ten sposób fascynujący obraz zmagań polskich autorów z materią teorii i z wyzwaniami rzeczy­wistości politycznej.

Anna Grześkowiak‑Krwawicz, historyk, profesor w Instytucie Badań Literackich PAN, kierownik Pracowni Literatury Oświecenia, wieloletnia prezes Polskiego Towarzystwa Badań nad Wiekiem Osiemnastym (2012–2022). Przedmiotem jej zainteresowań badawczych są myśl polityczna i dyskurs polityczny Rzeczy­pospolitej Obojga Narodów, a także szeroko rozumiana kultura oświecenia oraz edycja źródeł. Jest autorką m.in. takich monografii jak: Regina libertas. Wolność w polskiej myśli politycznej XVIII wieku (2006); Czy rewolucja może być legalna? 3 maja 1791 w oczach współczesnych (2012); Dyskurs polityczny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pojęcia i idee (2018) czy Zabaweczka. Józef Boruwłaski – fenomen natury, szlachcic, pamiętnikarz (2004). Przekłady jej książek ukazały się w kilku wydawnictwach międzynarodowych (Ashgate, Brill, Routledge).