Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Szkice o literaturze XX wieku można czytać jako opowieść o długim trwaniu pewnych idei w historii i kulturze. Chodzi w szczególności o światopogląd pozytywizmu i jego obecność w dwudziestowiecznej kulturze polskiej (zwłaszcza po roku 1945). Można też rozumieć książkę Jana Tomkowskiego jako przewodnik po miejscach o szczególnym znaczeniu dla kultury i literatury polskiej ubiegłego stulecia. Kresy i Galicja w prozie Leopolda Buczkowskiego, Warszawa w twórczości Marka Nowakowskiego i Stefana Kisielewskiego, Mazowsze w prozatorskich zapisach Ludwika Bohdana Grzeniewskiego  to właśnie takie miejsca, poddawane głębokiej mityzacji i nieustannie promieniujące wielorakimi sensami. Można wreszcie czytać Szkice o literaturze XX wieku jako rzecz traktującą o skomplikowanych przemianach form literackich w dobie nowoczesności. Rekonstrukcja i zinterpretowanie tych przemian jest przedmiotem rozpraw o poezji Juliana Tuwima i Stanisława Grochowiaka, eseistyce (szeroko pojętej) Stanisława Mackiewicza, Zygmunta Haupta i Stanisława Łosia czy mikronarracjach Grzeniewskiego. W istocie te wszystkie perspektywy myślenia o dwudziestowiecznej literaturze polskiej "historyczno-ideowa, topograficzna, genologiczna" wzajemnie się dopełniają.

(z recenzji prof. Tomasza Wójcika)

Szkice Jana Tomkowskiego to teksty o gęstej fakturze, nasyconej mnóstwem interesujących szczegółów, anegdot, dopowiedzeń podawanych w spokojnym rytmie, w zdaniach klarownych i uporządkowanych. Zauważyć warto, że kilka z nich ma w podtytule określenie "esej". Autor traktuje esej jako gatunek literacki i o takich tylko pisze. W całości tom jest interesującą, czasem nawet intrygującą wycieczką w zakamarki polskiej literatury XX wieku, a znów tam, gdzie narracja dotyczy zjawisk pierwszorzędnych, Autor ujawnia nieoczekiwane punkty widzenia i konteksty.

(z recenzji prof. Mieczysława Dąbrowskiego)