Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Książka Żołnierz, emigrant, przedsiębiorca poświęcona jest życiu i działalności emigracyjnego wydawcy, wcześniej żołnierza powstania listopadowego, bliskiego znajomego Mickiewicza i Sło­wackiego. Celem niniejszej pracy o charakterze monogra­ficznym jest charakterystyka sylwetki Eustachego Janusz­kiewicza przez rekonstrukcję różnych ról społecznych, w jakich występował. Poznanie biografii i twórczości (tak­że epistolograficznej) bohatera pracy może przyczynić się do skorygowania (przynajmniej w pewnym zakresie) po­glądów dotyczących romantycznych wzorców, a zwłasz­cza do przezwyciężenia stereotypów pokutujących nie tylko w szkole, lecz także w dydaktyce akademickiej. Na­wiązując do stwierdzenia ze znanego artykułu Janusza Sławińskiego Myśli na temat. Biografia pisarza jako jed­nostka procesu historycznoliterackiego o dwu obliczach biografii, skonfrontowałam wypowiedzi Januszkiewicza oraz bezpośrednich świadków jego życia – żony, przy­jaciół, współpracowników, znajomych – z informacja­mi dotyczącymi powstania listopadowego, działalności politycznej, kulturalnej, społecznej Wielkiej Emigracji, ustaleniami badaczy dotyczącymi życia Mickiewicza i Słowackiego w tym zakresie, w jakim są one związane z kontaktami z bohaterem książki. Kolejne rozdziały będą pokazywały Januszkiewicza jako dziecko i młodzieńca, prawnika, powstańca, kronikarza pierwszych lat emigracji, działacza emigracyjnego, narzeczonego baro­nówny Eugenii Lariss, opiekuna rodziny Mickiewiczów, kogoś o niejednoznacznej roli w relacjach ze Słowackim. Bohater monografii jako – w pewnym okresie – naj­ważniejszy polski wydawca dzieł emigrantów, człowiek znający różne środowiska, kontaktujący się zarówno z robotnikami, jak i z arystokracją, uczestniczący w ży­ciu kulturalnym Paryża, mający nieprzerwany kontakt z Krajem dzięki prowadzonej korespondencji i interesom, a w późniejszych latach także podróżom, z pewnością jest postacią wyjątkową. Jednocześnie jego los jest do pewne­go stopnia typowy dla całego pokolenia.

Ze Wstępu