Dla badaczy zajmujących się poezją późnego antyku, zwłaszcza tzw. okresu rzymsko-barbarzyńskiego, elegik Maksymian nie jest postacią zupełnie anonimową. Większość miłośników kultury klasycznej nie zna jednak jego twórczości, a szkoda, gdyż jest to poeta nader intrygujący, subtelny i błyskotliwie inteligentny, choć czasem również prowokacyjny. Rozmaite nawiązania do motywów i wyrażeń zaczerpniętych z jego elegii świadczą o niemałym zainteresowaniu tym autorem, choć warto wiedzieć, że późniejsze epoki nie zawsze znały go właśnie pod imieniem Maksymiana. Co więcej, utwór, o którym mowa, należał przez pewien czas do kanonu średniowiecznych lektur szkolnych jako tekst odpowiedni zwłaszcza dla młodszych uczniów. Zalecano go szczególnie z uwagi na specyficzny walor edukacyjny: w sposób dokładny, nawet przejmujący opisuje bowiem udręki i nieszczęścia starości. W Akademii Krakowskiej był Maksymian czytany jeszcze w XV wieku. Co zaś najbardziej niezwykłe – gdyż zadecydował o tym zbieg okoliczności – to on właśnie jest autorem dewizy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Plus ratio quam vis.
Wydany przez IBL PAN pierwszy w języku polskim przekład elegii Maksymiana ze wstępem i obszernym komentarzem uwzględnia również kwestię recepcji tego utworu, także w średniowiecznej praktyce dydaktycznej Akademii Krakowskiej. Zawiera bowiem transkrypcję tekstu elegii z dwóch krakowskich piętnastowiecznych rękopisów, nr. sygn. BJ 1954 oraz 2141. Istotne są zwłaszcza studia nad drugim z tych manuskryptów, ponieważ w dotychczasowych badaniach był on zupełnie pomijany. Błędnie uważano, iż zawiera jedynie krótki fragment utworu, podczas gdy można tam znaleźć tekst kompletny, co więcej, wzbogacony o dwuwersową interpolację niepoświadczoną w innych źródłach.
For the students of late antique poetry, in particular those who focus on the so-called Romano-Barbaric period, Maximianus the elegist (6th cent. A.D.) is not an unknown figure. Yet most non-specialists have simply never heard of him, which is a pity as he is a truly intriguing, brilliantly intelligent and subtle poet, even if (at times) quite provocative. Unfortunately, also in the contemporary classical scholarship he is too often considered a marginal, late Latin author, which stands in sharp contrast to his relative popularity among medieval and early-modern readers. Various allusions and paraphrases of his expressions and motifs he explored point to this quite clearly. The medieval readership was particularly fond of his vivid descriptions of the afflictions of old age. In the early-modern age his reception took a different stance as his elegies were falsely attributed to Cornelius Gallus and usually printed collectively with the books by other Roman love poets, Catullus, Tibullus and Propertius.
Another aspect of his reception is the fact that in the Middle Ages his text was often recommended as a reader at schools. In the Kraków Academy (established in 1364 and in 1817 renamed as the Jagiellonian University) he was on the reading list throughout the 15th century. Hence, it might be considered a happy coincidence that it is his sentence, Plus ratio quam vis, that is used as the motto of the University.
The present edition offers the first Polish translation of Maximianus’s elegies with introduction and ample commentary. In addition, it provides a transcription of Maximianus’s text as transmitted in two 15th-century Cracovian manuscripts, Cr (BJ 1954) and Cv (BJ 2141). The latter, erroneously classified as containing only an excerpt of Maximianus’s work, has never been studied so far and, interestingly, it conveys a distich interpolation unknown from other manuscripts.