Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Niniejszy tom przedstawia czterdzieści i cztery figury współtworzące – jak na to wskazuje magia Mickiewiczowskiej liczby – polską wyobraźnię. Rezygnujemy z kanonicznych odczytań, które raczej wzmacniają przesądy, uprzedzenia i stereotypy, niż otwierają nowe, oryginalne ścieżki myślenia i odnawiania znaczeń. Zastanawiamy się przede wszystkim nad postaciami związanymi z kobiecością i jej funkcjonowaniem w kulturze polskiej, nasze analizy umieszczamy wszakże w szerokim kontekście europejskim.

Przy tej okazji dokonujemy rewizji i weryfikacji pojęcia figury. Należy tu przez nią rozumieć postać historyczną lub fikcyjną, która w procesie historycznych i społecznych przemian nabrała znaczenia albo symbolicznego, albo alegorycznego, stając się podejmowanym i reinterpretowanym wciąż na nowo przez kolejne pokolenia wątkiem kulturowym znacząco wpływającym na takie konstrukcje tożsamościowe, jak płeć, naród, wspólnota etniczna, klasa, rasa czy mniejszość seksualna. Ujęcie to pozwoliło na krytyczną rekonstrukcję wyobrażeń, mitów i fantazmatów – zarówno tych najbardziej znanych, jak i tych, które były dotąd przemilczane, wypierane czy usuwane ze zbiorowej świadomości – odgrywających kluczową rolę w polskiej historii i narodowym imaginarium.