Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

"Literaturoznawstwo architektoniczne" to nazwa podejścia badawczego, w którym istotą jest przeprowadzenie analiz skupionych na tekstowych zapisach doświadczania przestrzeni przez człowieka, w celu wsparcia gremiów decyzyjnych zarządzających przestrzenią oraz architektów i urbanistów. Prace te są odpowiedzią na wyzwania humanistyki zaangażowanej i poszukiwania sprawczości badań humanistycznych (impact), także literaturoznawczych. Nowa humanistyka nie jest traktowana tu jako obszar badawczy skoncentrowany na współczesności, sięgającej drugiej połowy XX wieku, ale łączy założenia aplikacyjne i zwrot ku przyszłości z ciągłością kulturową i badawczą.

Literaturoznawstwo architektoniczne stanowi propozycję ścieżki badań literaturoznawczych, wykorzystujących istniejące podejścia (semiotyka przestrzeni, geopoetyka, geokulturologia itd.), ale odnosi się do innego poziomu zagadnień metanaukowych. Traktowane jest jako kolejny etap ewolucji przestrzennych badań literaturoznawczych, poprzedzony analizą przestrzeni w dziele literackim (np. Sławiński) oraz analizą relacji przestrzeni rzeczywistych i ich literackich reprezentacji (geokrytyka Westphala). Ważny jest inny, społeczny cel ? analiza szeroko pojętych materiałów tekstowych, dotyczących realnie istniejących obszarów i wsparcia gremiów decyzyjnych, zarządzających przestrzenią miejską, przy czym istotne jest wykorzystanie metodologii literaturoznawczych i ?myślenia literackiego?.

Tom stanowi komentarz teoretyczny do działań przeprowadzonych w ramach projektu o tym samym tytule i koresponduje z publikacją wieloautorską Miejsca trudne ? transdyscyplinarny model badań. O przestrzeni placu Piłsudskiego i placu Defilad, będącą efektem prac międzydziedzinowego zespołu, zrealizowanych pod kierownictwem Wójtowicz.

Z recenzji prof. dr hab. Grażyny Borkowskiej

W przeciwieństwie do poetyki przestrzeni, którą na gruncie polskim (co ciekawe, inaczej niż we Francji) rozwijali strukturaliści, m.in. Janusz Sławiński, i w odróżnieniu od geokrytyki, która zajmuje się ?  świadczą o tym prace np. Elżbiety Rybickiej ? interpretacją przestrzennych aspektów dzieł literackich, poszerzoną o wiedzę na temat przestrzeni realnej, literaturoznawstwo architektoniczne w wydaniu Aleksandry Wójtowicz służy pogłębionemu rozumieniu przestrzeni r z e c z y w i s t e j, wzbogaconej o jej konteksty kulturowe, odczytane z przekazów tekstowych różnego rodzaju (publicystyka, literatura, dokumenty, intymistyka, itd.). Chodzi o to, aby planując przestrzeń, odnosić się nie tylko do celów czysto funkcjonalnych, ale o to, by funkcjonalność wiązała się ściśle z ludzką, nawarstwioną, częściowo znaną, częściowo skrytą w palimpsestowym przekroju ? historią miejsc. Jeśli już ujęcia geokrytyczne zakładały interdyscyplinarność (lub którąś z jej odmian: interdyscyplinowość, międzydyscyplinowość, transdyscyplinowość; rozróżnienia są ważne), to literaturoznawstwo architektoniczne wymaga stałego współdziałania i konkretnych decyzji ze strony specjalistów z różnych dziedzin wiedzy i praktyki społecznej.

Z recenzji prof. dr. hab. Marka Zaleskiego

Autorka wychodzi poza kwestie, którymi od dwóch dekad zajmuje się geopoetyka: pyta  nie tylko o to, jak przestrzeń architektoniczna bywa traktowana w szeroko pojętych zapisach tekstowych (w dziełach literackich, tekstach paraliterackich, pamiętnikach, listach, dokumentach i zapisach prasowych, analizach literaturoznawczych). Zadaje również  pytanie o to czy te świadectwa mają swoje konsekwencje w codziennym doświadczaniu oraz używaniu tejże przestrzeni: w legitymizowaniu,  kontestowaniu, wreszcie w projektowaniu i pożytkowaniu znaczeń urbanistycznej semiosfery przez jej twórców i użytkowników. Metodologia, za którą optuje, ma uwzględniać relacje między światem rzeczywistym a wyobrażonym/fikcyjnym/wirtualnym. [?] Autorska propozycja sformułowana w ?literaturoznawstwie architektonicznym? [?] wpisuje jej projekt również, co zresztą autorka podkreśla, w model ?nowej humanistyki? (Ryszard Nycz) czy też ?humanistyki prefiguratywnej? (Ewa Domańska), będącej humanistyką zaangażowaną. [?] Jest zarazem historią przestrzeni i myśleniem dla przyszłości.

Badania i wydanie publikacji finansowane w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnic­twa Wyższego pod nazwą ?Narodowy Program Rozwoju i Humanistyki? w latach 2016 ? 2019, grant Literaturoznawstwo architektoniczne (The Architectural Literary Studies), IBL PAN, kierownik dr Aleksandra Wójtowicz, nr 0176/NPRH4/H2a/83/2016.