Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Książka to studium kulturoznawcze i literaturoznawcze, które przestrzeń miasta, a właściwie dwóch miast, bo Warszawy i Berlina, czyni miejscem literackim pewnego kulturowego wydarzenia, czyli miejscem historycznego procesu formowania się warszawskiej i berlińskiej diaspory żydowskiej. Chodzi w niej o swoisty „międzyświat” jednego zjawiska, jakim jest dzielnica żydowska w Warszawie i dzielnica żydowska w Berlinie. Rozprawa wytwarza własny przedmiot teoretyczny, realność badawczą, ujętą jako temat, którym wcześniej nikt się – w taki sposób – nie zajmował. Ów przedmiot został spostrzeżony. Symboliczna (ale i kulturowa) „takoż-samość” dwóch żydowskich dzielnic tworzących jedno zjawisko musiała zostać zobaczona i badawczo naszkicowana w odwołaniu do szeregu istotnych kontekstów, które ewokuje. Od kontekstu przeistaczania się Europy (tu, między Polską a Niemcami) ze świata przedpierwszowojennego w świat przeddrugowojenny, przez przemiany diaspory, przez cały splot ewolucji religii, aspiracji, poglądów politycznych i przenikania się różnych migracji w tej diasporze, aż po zjawiska skupisk emigranckich w obu stolicach. To spostrzeżenie i okonturowanie tematu ma wielką wartość badawczą, jest wskazaniem oświetlającym coś, co wcześniej widoczne nie było. To zaś oświetlenie – jednej dzielnicy w dwóch miastach – wymaga poustawiania sobie reflektorów w bardzo różnych miejscach.

z recenzji prof. Andrzeja Zieniewicza