T. XI (LXVII). Andrzej Litwornia, "Dantego któż się odważy tłumaczyć?". Studia o recepcji Dantego w Polsce, Warszawa 2005

   Postulował Walerian Preisner w swej bibliograficznej monografii recepcji Dantego w Polsce dalsze „systematyczne i gruntowne zbadanie polskich starodruków i rękopisów, gdzie – jak wykazało doświadczenie – natrafić można na niejedną jeszcze wzmiankę o Dantem” 1.
     Pierwsza część niniejszej książki powstała z notatek sporządzanych w trakcie wieloletnich lektur staropolskich tekstów, w których ukryte były czasem wzmianki, a nieraz i obszerniejsze wiadomości o autorze Boskiej Komedii, nieznane toruńskiemu italianiście. Część ta ma więc przedstawić możliwie najpełniej obecność Dantego w przedrozbiorowym piśmiennictwie polskim, stara się też uzupełnić i omówić dość skromną w rzeczywistości recepcję najwybitniejszego z twórców literatury włoskojęzycznej w Polsce przed wiekiem XIX. Sposób prezentacji materiału celowo odbiega od suchej bibliografii, aby w układzie chronologicznym przedstawić dzieje owej chyba bardziej nieobecności Dantego niż jego znajomości czy lektury. Jest więc to swoista prehistoria polskiej dantologii w znaczeniu tego terminu tak szerokim, w jakim używa się go na terenie Włoch, a więc od informacji biograficznych, ku pierwszym próbom przekładu na przełomie wieku XVIII i XIX.
    Część druga to rozszerzona wersja tekstu zaprezentowanego w Rzymie w języku włoskim, 9 grudnia 1994 r., na spotkaniu poświęconym pamięci Bronisława Bilińskiego, długoletniego zasłużonego dyrektora Stacji Naukowej Biblioteki PAN w Wiecznym Mieście. Ideą przewodnią ówczesnego szkicu było przekonanie, że nie doczekamy już żadnego nowego, kompletnego przekładu Boskiej Komedii po Korsaku, Stanisławskim, Porębowiczu, Świderskiej i Kowalskim. Okazało się jednak, że odnaleziony został, uważany za bezpowrotnie zaginiony, prozaiczny przekład Kraszewskiego oraz nieznany dotąd, kuriozalny, ks. Guszkiewicza; ponadto Agnieszka Kuciak w 2004 r. zakończyła pełne tłumaczenie poematu. Walerian Preisner w swoim niezastąpionym tomie zamykał informacje na temat recepcji Dantego w Polsce na roku 1957, stąd ostatnią tłumaczką była dlań zmarła w 1963 r. Alina Świderska, którą uczony przeżył zaledwie o trzy lata. Wydawało się więc celowe, aby pokazać dorobek również ostatniego półwiecza. Zasadą porządkującą cały rozdział drugi jest analiza przekładu początkowych tercyn pieśni III Piekła, powszechnie uważanych zarówno za kwintesencję, jak i za właściwy początek Boskiej Komedii. Zastosowany klucz pozwala prześledzić warsztat kolejnych tłumaczy, ich osobowość, zrekonstruować konteksty, w których dokonywano przekładów na przestrzeni ostatnich dwóch wieków, wreszcie określić jakość spolszczeń arcydzieła florenckiego poety. Tak pomyślany tom ujawnia więc początki i określa aktualny stan obecności dzieł Dantego w polskiej kulturze literackiej, ale nie rości sobie pretensji do zastępowania kompendium bibliograficznego, nie ma też ambicji monograficznych. Dorzuca natomiast często całkiem nowe fakty, aby uświadomić stałą obecność poety-wygnańca w pamięci czytelniczej i praktyce translatorskiej Polaków ostatnich sześciu stuleci. [...]
                                                                                           (Od Autora)

-------------------
1. W. Preisner, Dante i jego dzieła w Polsce. Bibliografia krytyczna z historycznym wstępem./Dante e le sue opere in Polonia. Bibliografia critica con una introduzione storica, Toruń 1957, s. 110 (Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Prace Wydziału Filologiczno-Filozoficznego, t. 6, z. 2).