T. XL (XCVI). Teresa Michałowska, Szkice mediewistyczne, Warszawa 2014

      W tomie tym zgromadzono studia powstałe w większości podczas ostatniego dziesiąciolecia. Dotyczą one istotnych problemów średniowiecznej teorii literatury, jej najważniejszych kierunków i pojęć, a także wybranych zagadnień historycznoliterackich.
     Znajomość podstawowych założeń średniowiecznego myślenia o gatunkach literackich, a także o ówczesnych sposobach literackiej ekspresji, w której pośredniość ozdobnej wypowiedzi odgrywała pierwszoplanową rolę, wielekroć utrudniając rozumienie tekstu i narzucając odbiorcy konieczność dokładnej znajomości tajników sztuki pisarskiej, wydaje się niezbędna dzisiejszemu czytelnikowi do zrozumienia istotnych sensów i znaczeń dawnego piśmiennictwa. Fascynujące wydaje się zadanie rozpoznania dawnych kierunków teorii literackiej, pojęć i sposobów myślenia o dziele, o osobie pisarza i jego bodźcach twórczych, prowadzące do zrozumienia samych dzieł.
      Na teorię średniowieczną składały się przede wszystkim wyłonione z tradycji starożytnej (rzymskiej), ale głęboko przesycone pojęciami średniowiecznymi ars rhetorica oraz poetria. W pełni średniowiecznym tworem była ars dictaminis. Dwu pierwszych nauczano w szkołach katedralnych oraz w uniwersyteckim programie trivium, trzecią można było poznać przede wszystkim w praktyce kancelaryjnej, ale stopniowo i ona przeniknęła do nauczania szkolnego i uniwersyteckiego. Bez żadnej z nich nie można było obejść się przy pisaniu dzieł artystycznych.
     Wydaje się więc oczywiste, że one właśnie stanowiły podstawę komunikacji społecznej, a bez wiedzy w wymienionych zakresach zrozumienie tekstu artystycznego było niemożliwe. Wiedzę tę musieli posiadać nie tylko twórcy, ale i odbiorcy dzieł. Opisaniu kilku wybranych kwestii rzucających światło na średniowieczną wiedzę literacką zostały poświęcone artykuły zebrane w pierwszej części tomu, dotyczące ówczesnego rozumienia gatunków literackich oraz podstawowych założeń ówczesnej estetyki. Wiedza ta decydowała o kształcie utworów.
     Zamieszczone w drugiej części tomu studia historycznoliterackie dokumentują niezbędną współczesnemu badaczowi znajomość średniowiecznych założeń teoretycznych dla zrozumienia i właściwej interpretacji utworów tamtej epoki.
     Króciutki szkic o dawnych pieśniach ustnych i ich niezwykłym „sposobie istnienia” w tradycji próbuje rzucić światło na ów szczególny składnik polskiej kultury literackiej w średniowieczu.
      Takie oto założenia i zamiary przyświecały autorce przy komponowaniu niniejszego zbioru artykułów. Czy okazało się to słuszne, zechcą osądzić czytelnicy.
                                                                                                                      (ze Wstępu)

                                                           SPIS TREŚCI

SŁOWO WSTĘPNE
Genologia średniowieczna w Polsce
W kierunku „semiotyzmu uniwersalnego” (poezja – estetyka – filozofia)
Vocabularium teoretycznoliterackie w Polsce średniowiecznej. (Integumentum)
Klucz semiotyczny: czym była „trudna ozdobność”?
„Ars dictaminis” w Polsce średniowiecznej. Literackie treści doktryny
Średniowieczna terminologia literacka – przedmiot badawczy
„Autobiografia duchowa” w Polsce średniowiecznej
Dialog Mistrza Wincentego
Pieśni, których nie ma
Literatura polskiego średniowiecza – punkty wyjścia
O genezie historycznej i znaczeniu podstawowych pojęć genologii

ADNOTACJE BIBLIOGRAFICZNE
WYKAZ PRAC AUTORKI PO ROKU 1997
INDEKS NAZWISK