Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

     W prezentowane tu filologiczne studium na temat Wirydarza poetyckiego i jego literackiej zawartości stawia sobie za cel w pierwszej kolejności sprostowanie, na podstawie opisu i analizy samego rękopisu oraz ponownego odczytania i interpretacji źródeł, wielu formułowanych dotąd sądów, sprowadzenie dyskusji o rękopisie ze sfery hipotez w sferę nie dających się podważyć faktów. Krytycznie odnosi się do kilku obiegowych mitów o Wirydarzu i jego autorze, w szczególności do mitu „sukcesyjności rękopisu” jako dzieła dwóch pokoleń Trembeckich, mitu różnowierczego klucza rzekomo stosowanego przy doborze wpisywanych tekstów oraz faktu niejednokrotnego przeceniania kompetencji atrybucyjnych i krytycznoliterackich zbieracza kompletującego swoją antologię. Książka zawiera też próbę ponownego wskazania tego, co stanowi o wyjątkowości rękopisu i jaką wartość dla dzisiejszego badacza mają zachowane w nim przekazy wierszy poszczególnych autorów.
    Pierwsza część pracy poświęcona jest zagadnieniom ogólnym: samemu Wirydarzowi poetyckiemu jako zorganizowanej antologii poetyckiej, dziejom „odkrywania” przez historyków literatury tego rękopisu, jego gatunkowej przynależności oraz autorowi zbioru. W części drugiej, złożonej z rozdziałów poświęconych wydzielonym przez autora kwaterom tego poetyckiego ogrodu, przedstawiona została analiza przekazów wierszy poszczególnych poetów. Opis zawartości kolejnych wpisów, ocena zaproponowanych przez rękopis atrybucji, wciąż dyskusyjnych pod względem autorskim utworów, oraz konfrontacja Wirydarza z innymi rękopiśmiennymi i drukowanymi przekazami tych samych tekstów pozwoliły w niektórych przypadkach sformułować wnioski na temat rzeczywistej wiedzy i świadomości literackiej Trembeckiego, sposobu gromadzenia i stosowania zasad selekcji literackiego materiału, a także wskazać niekiedy ewentualne źródła kopiowanych utworów. Dzięki tym analizom możliwa jest rzeczywista ocena, przynajmniej wstępna, wartości Wirydarza jako świadka rękopiśmiennej tradycji poszczególnych tekstów literackich swojej epoki, pojedynczych utworów oraz całych ich zespołów, jako świadka dokumentującego dorobek poetycki XVII-wiecznych twórców. Wobec szczególnej sytuacji braku autografów i drukowanych edycji twórczości wielu ówczesnych poetów uznawanych dziś za najwybitniejszych – świadka znaczącego i ważnego, a często jedynego.