Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Autorka książki zaprasza nas do podroży z ludźmi dobrze znanymi każdemu czytelnikowi mniej więcej obeznanemu z historią dawnego sławnego Uniwersytetu Wileńskiego. Wybrana przez nią mała grupka […] przedstawicieli kultury lat 1780–1850 otwiera nam nowe perspektywy na zmianę drogowskazów epoki. Ta piątka, w której znajdujemy zaskakująco różnorodne nazwiska: Georga Forstera, Gottfrieda E. Groddecka, Tomasza Zana, Jana Czeczota i Tadeusza Bułharyna, ma jeszcze dzięki talentowi Moniki Bednarczuk wiele do powiedzenia. Urok książki nie pochodzi tylko, rzecz jasna, z dobrego stylu Autorki, ale przede wszystkim z jej bogatego, nowatorskiego warsztatu badawczego, z którego wybijają się […] mało znane korespondencje, umiejętnie wykorzystywane i wpisane w kontekst europejskiej literatury i kultury. […] jak w soczewce Autorka potrafiła uchwycić, odmienne w przypadku każdej z opisywanych postaci, procesy przystosowania się do nowej sytuacji po wejściu wschodnich ziem I Rzeczypospolitej w obręb Cesarstwa Rosyjskiego. [z recenzji prof. Daniela Beauvois]

Proponowana tutaj konfiguracja nazwisk i problemów może się wydawać nieoczywista, zależało mi jednak na wydobyciu z cienia postaci drugoplanowych i spojrzeniu na nie z innej perspektywy niż ta, jaką przyjmowali moi poprzednicy i poprzedniczki na tym polu. […] Wszyscy bohaterowie tej książki musieli wypracowywać jakiś modus vivendi, negocjować swoją pozycję, czy to na Uniwersytecie Wileńskim […], czy to na rosyjskim rynku literackim […], w orenburskiej twierdzy […], czy też na białoruskiej prowincji w okresie polistopadowym […]. Bliższe przyjrzenie się rozmaitym aspektom wielojęzyczności oraz biografiom i wypowiedziom Forstera, Groddecka, Zana, Czeczota czy Bułharyna […] dopełnia naszą wiedzę o warunkach działania wileńskiego środowiska (około)akademickiego w ostatnich dekadach XVIII i pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku, o mechanizmach procesów transferu nauki, o funkcjonowaniu sieci uczonych i ich komunikacji, o postawach przedstawicieli klasy umysłowej wobec imperialnej polityki rosyjskiej, wreszcie o postrzeganiu asymetrii kulturowych, politycznych i społecznych oraz reakcjach na nie. [fragment Wprowadzenia]

Monika Bednarczuk – literaturoznawczyni, badaczka związków polityki z literaturą, zwłaszcza w okresie międzywojennym, kultury przełomu XVIII i XIX wieku, intymistyki i pisarstwa kobiet, a w ostatnim czasie również nurtów i środowisk ezoterycznych w PRL.